FUZÛLÎ DİVANI’NIN DÜŞÜNDÜRÜCÜ UNSURLARI: DEYİMLER

Özet

Deyim, değişik bir ifadeyi farklı bir tarzda akıcı ve ilgi çekici bir anlatımla dile getirme biçimidir. Deyimler özel bir yapı veya söz dizimi içinde belirtilen ve çoğunlukla gerçek anlamlarından ayrı anlamlara gelen sözcüklerden oluşan kalıplaşmış sözcük topluluğu ya da cümledir. İki veya daha fazla kelimeden meydana gelen bir çeşit dil ifadesidirler. Deyimler, duygu ve düşünceleri dikkat çekecek biçimde anlatan ad, önad, belirteç, yalın ve birleşik eylem görünüşlü dilsel yapılardır. Ya tam bir cümle ya da söz grubundan oluşmaktadırlar. Deyimler, kolay akılda kalan, hatırlanabilen, düşündüren ifadelerdir. Dilin zenginliğinin en önemli kanıtlarından birisi de günlük hayatta, sözlü ve yazılı eserlerde kullanılan deyimler ve atasözleridir. Dilde kullanılan bu unsurların dile bir ayrıcalık kattığını söylememiz de mümkündür. Dilde zamanla unutulmaya yüz tutan pek çok kavram ve kelime deyimler ve atasözlerinde yaşamaktadır. Deyimleri şiirlerinde estetik bir şekilde kullanan usta şairlerden birisi de Fuzûlî’dir. Klasik Türk edebiyatının en önemli şahsiyetlerinden biri olan Fuzûlî, edebiyata kazandırdığı birbirinden değerli eserleriyle klasik şiirin söz ve dil mimarlarındandır. Fuzûlî’nin eserlerinde kullandığı dil malzemesi üzerinde yeniden düşünüp değerlendirmelerde bulunmamız gerektiğine inanmaktayız. Fuzûlî’nin Türkçe Divanı’nında pek çok deyimle karşılaştık. Bu deyimlerin bir bölümünün anlamları Türk Dil Kurumu (TDK) veya başka yayınevleri tarafından hazırlanan deyimlerle ilgili bulunmaktaydı. Bir bölümünün anlamlarının da söz konusu kitaplarda yer almadığını gördük. Bu çalışmada Fuzûlî’nin Türkçe Divanı’nda yer alan deyimler manzumelerde geçtikleri biçimde açıklamalarıyla birlikte verildi. Bu çalışmada deyimlerin geçtiği kaside, gazel, murabba vb. eserde bulundukları şiir unsurlarının numaraları da verildi